DNA testen
Er komen steeds meer DNA testen op de markt, die van alles en nog wat beweren te bepalen. De stichting LeveDNA! geeft hier uitleg over DNA testen. We leggen uit hoe een DNA test werkt, wat een uitslag betekent en we geven een overzicht van de testen die wij kennen. Over een test geven we ook onze mening. Wat is volgens LeveDNA! de waarde van de test: kun je er echt mee bepalen wat de aanbieder beweert.
Let op, we zijn net gestart met onze uitleg. Erg is nog veel werk te doen. Als u een test kent die nog niet op onze lijst staat meld dat dan a.u.b. even. Hebt u meer informatie, bijv. een resultaat als voorbeeld, stuur dat dan gelijk even mee.
Doen?
Het is goed dat je interesse hebt in je DNA en beseft dat je leven mede bepaald wordt door je DNA. Je uiterlijk, je talenten, je karakter en je gezondheid, ze worden allemaal mede bepaald door je DNA. Daarnaast bevat je DNA informatie over je familie, je vader en je moeder, je vier grootouders, je acht overgrootouders, enz. Informatie over waar je voorouders vandaan komen en waar ze mogelijk gewoond hebben.
Voordat je een DNA test doet moet je je eerst afvragen òf je het resultaat wel wilt weten. Als je het antwoord hebt, is het te laat om te bedenken "maar dat wilde ik niet weten". Daarnaast moet je die DNA-test kiezen die je antwoord geeft op je vraag. Sommige testen bepalen meer dan je wilt weten, wil je die antwoorden ook hebben? Tot slot, je DNA heb je gekregen van je ouders en geef je door aan je kinderen. Een antwoord voor jou heeft dus ook gevolgen voor je familie.
Wat?
Wat wordt er door de DNA-testen nou bepaald? Eigenlijk twee afzonderlijke dingen; afkomst en erfelijk bepaalde eigenschappen. Bij afkomst wordt er gekeken naar waar je (verre) voorouders vandaan komen, hoe je familie in elkaar zit, en of er familieleden van je eerder ook een test hebben gedaan. De erfelijk bepaalde eigenschappen zijn een mix van leuk-om-te-weten, gezondheid en ziektes.
Betrouwbaar?
Over het algemeen zijn de resultaten, de aanwezige DNA-varianten, betrouwbaar. Daarmee wordt bedoeld dat de methode die gebruikt wordt om de varianten in je DNA te bepalen degelijk zijn en weinig fouten maken. Dat wil niet zeggen dat hoe de test wordt uitgevoerd niet tot fouten kan leiden. Een diagnostisch laboratorium voert dergelijke testen uit onder strenge, wettelijk vastgestelde regels en deze laboratoria worden regelmatig gecontroleerd. Een onderzoekslaboratorium is niet gebonden aan wettelijke regels en wordt niet regelmatig gecontroleerd. Er kunnen ook fouten worden gemaakt bij de uitvoering van de test of bij het doorgeven van de uitslag.
De uitleg van de resultaten van een test aan de gebruiker is voor verbetering vatbaar. Het is erg lastig te bepalen hoe, afhankelijk van de persoon, zijn opleiding en zijn DNA-kennis, een resultaat het beste kan worden gegeven. We leren op dat gebied nog steeds hoe het nog beter kan.
Hoe?
DNA testen kunnen op verschillende manieren worden uitgevoerd. De twee uitersten: alle 3 miljard DNA letters worden afgelezen / er wordt één letter afgelezen. Uiteraard verschillen de vragen die hiermee beantwoord kunnen worden, de zekerheid die de uitslag geeft, de tijd voordat er een resultaat is en natuurlijk wat de test kost. We geven hier uitleg over de verschillende soorten DNA testen; losse-letter-testen (één-letter-testen, meer-letter-testen) en aflees-testen (één-gen-testen, meer-genen-testen, alle-genen-test (WES), alle DNA test (WGS))
Uitslag
Afhankelijk van de uitgevoerd DNA-test, kan de uitslag verschillende vormen hebben. Eigenschappen die bepaald worden door een verschil in één letter (een variant) kunnen met grote zekerheid worden vastgesteld. Maar zulke verschillen komen niet veel voor. De meeste eigenschappen worden bepaald door een hele serie varianten, soms wel vele honderden. Voor dergelijke eigenschappen geeft de uitslag meestal een getal; de kans is .... Voor het totale plaatje speelt naast het DNA ook de omgeving een rol, je leefstijl. Het risico op het krijgen van longkanker door te roken is vele malen groter dan het risico door je DNA.
Bij vele eigenschappen, bijvoorbeeld hoe lang je wordt, spelen kleine en grote effecten een rol. De kleine bepaald door vele letters die allemaal een klein effect hebben. De grote effecten door een verandering waardoor een gen niet goed meer werkt. De groei is verstoord en de persoon blijft kort of wordt juist heel lang. Ook bij kanker zijn er veranderingen die kleine of grote risico's geven.
Welke
Bedrijven bieden steeds meer testen aan. Welke testen zijn er zoal en wat testen ze. Zijn ze betrouwbaar? Allemaal vragen waarop we zullen proberen in te gaan.
